Düşünceyi Geliştirme Yolları

Paragrafta Düşünceyi Geliştirme Yolları Nelerdir?

Bir yazarın, konuşmacının ve hatta gündelik konuşma dilini kullanan biz bireylerin düşüncelerini geliştirmek, okuyucuyu veya dinleyiciyi inandırmak, düşünceleri daha net ve anlaşılır kılmak için başvurduğu yollara “düşünceyi geliştirme yolları” adı verilmiştir. Paragrafta ana düşüncenin yanı sıra, bu ana düşünceyi desteklemek amacıyla kullanılan başlıca düşünceyi geliştirme yolları şunlardır:

1. Tanık Gösterme
2. Örnekleme
3. Tanımlama
4. Karşılaştırma
5. Sayısal Verilerden Yararlanma

1-Tanık Gösterme

Düşünceyi geliştirmenin bir yolu yazarın düşüncesini kabul ettirmek için, kendisi ile aynı doğrultuda düşünen birinden alıntı yapması, onun sözüne yer vermesidir.

  Bir tanık gösterme parçasında;

• En az iki iddia vardır. Biri yazara ait, diğeri tanık gösterilen kişiye aittir.
• Her iki iddia aynı doğrultudadır. (İddiaların birbiriyle çelişmesi tanıklık durumuna aykırıdır.)
• Tanık gösterilen kişinin, anlatılan konuda söz sahibi olması, o konuda tanınan yetkin bir kişi olması gerekmektedir.
• Amaç, okuyucunun değer verdiğine inanılan kişinin konumundan yararlanılarak, okuyucuyu ortaya atılan iddiaya inandırmaktır.
• Tanık gösterilenin düşüncesinin doğrudan aktarıldığı cümleler tırnak işareti (“ ”) içinde verilir.
• Tanık gösterilenin düşüncesi, alıntıyı yapan kişinin kendi anlatım şekli ile aktarılabilir. Bu şekilde yapılan alıntılar tırnak işareti içine alınmaz.

2-Örnekleme

Bir örnekleme parçasında;

• Tek bir iddia söz konusudur.
• Bu iddia, bir ya da birden fazla örnekle desteklenir.
• İddia edilen düşünce ile bu iddiayı desteklemek için verilen örnekler arasında net ve kesin bir bağ bulunmalıdır.
• Düşünce ile örtüşmeyecek örnekler verilmesi, yazının güvenilir olma durumunu zedeler.
• Amaç düşünceyi geliştirmek, açıklamak ve okuyucuyu inandırmaktır.
• Parçanın bir yerinde “örneğin” veya “mesela” sözcüklerini kullanmak mümkündür.
• Örneklemeye tek cümlede, birkaç cümlede ya da paragrafın tamamında yer verilebilir.
• Özellikle soyut bir kavram örneklendirme yöntemi ile somut hale getirilebilir.

Tanık gösterme ile örnekleme arasındaki fark nedir?

• Tanık göstermede iki iddia vardır; biri yazara, diğeri tanık gösterilen kişiye aittir, bu iki iddia da aynı düşünceyi savunur.

• Örneklemede ise yalnız bir iddia bulunur, bu iddia çeşitli örneklerle desteklenir. Bu örnekler kavramlar, nesneler vs. her şey olabilir.

• Özellikle paragrafta kişi isimleri örnek gösterildiğinde tanık gösterme ile karıştırılmaktadır. (yukarıdaki örnek metinde olduğu gibi: Yunus, Karacaoğlan, Köroğlu…).  Burada dikkat edilmesi gereken şey örnek gösterilen kişilerin de düşüncelerinin metin içinde yer alıp almamasıdır. Metinde bu düşünceye yer verilmişse yöntem tanık gösterme, yer verilmemişse örneklendirmedir.

3-Tanımlama:

Bir tanımlama parçasında;

• Bir kişi, varlık veya kavram, “Anlatılan şey nedir?” sorusunun cevabını verebilecek biçimde okuyucuya tanıtılır.
• Yüklem durumundaki sözcükte, ses uyumuna göre “-dır, -dir, -dur, -dür” ekinden uygun olanı bulunur ya da cümle “denir, demektir” gibi sözlerle biter.
• Tanımlama yapılan cümle genellikle paragrafın başında ya da sonunda bulunur. Parça içindeki tanımlama cümlesini parçadan ayırıp tek başına kullansak dahi biz o cümle ile “bu nedir?” sorusuna cevap bulabiliriz.
• Yargılar kesindir.
• Düşünce yazılarında ve bilgi vermek amaçlı bilimsel yazılarda tanımlama yöntemine başvurulur.
• Tanımlama yapan kişi, tanımlamasını yaptığı kavram hakkında yeterli bilgi birikimine sahip olmalıdır.

Tanımlama hangi şekillerde yapılır?

1- Tanımlama yapılacak kavrama ait standart özellikler nesnel şekilde bir aktarılabilir.
Örnek Cümle:  “Olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü veya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatına “Edebiyat” denir.” (TDK)

2-Tanımlama yapılacak olan kavramın görevi/işlevi, öznellik de katılarak aktarılabilir.
Örnek Cümle:  Edebiyat, insanları yeni dünyalara götüren bir tutkudur.

3-Karşıt/zıt bir tanım yapılarak, tanımı yapılmak istenen asıl kavramın ne olduğu ortaya çıkartılabilir.
Örnek Cümle: Ölçülü ve uyaklı yazıların hepsi şiir değildir.

4-Karşılaştırma

Düşünceyi geliştirmenin bir başka yolu da; gündelik yaşantımızda da sık sık başvurduğumuz, iki kişi, varlık veya kavram arasında üstünlük, eşitlik veya zayıflık yönünden ilgi kurarak karşılaştırma yapmaktır.

Bir karşılaştırma parçasında;

• Karşılaştırılan iki veya daha çok kişi, varlık veya yer vardır.
• Anlatılanların benzer yönleri, farklı yönleri ya da birbiri ile olan ilişkisi karşılaştırılabilir.
• Karşılaştırmayı belirginleştirmek için “ise, oysa, buna karşılık, de, daha, en” ve benzeri sözcükler kullanılır.

5-Sayısal Verilerden Yararlanma

Sayısal verilerden yararlanılan bir parçada;

• Anlatılanlar çeşitli bilimsel araştırmaların sonucu ortaya çıkan sayısal verilere dayanır.
• Bu yüzden anlatılanların inandırıcılığı ve güvenilirliği en üst düzeydedir.
• Rakamlara, yüzdelik değerlere (%), tarihlere vb sayısal veri niteliğindeki ifadelere yer verilir.
• Yanlış aktarılan sayısal değerler, anlatılanların güvenilirliğini kolayca zedeleyebilir.

Düşünceyi Geliştirme Yolları Örnekleri

Aşağıdaki örnek paragraflarda bulunan düşünceyi geliştirme yollarını sizler tespit ettikten sonra “çözümü” sekmesinden bulduklarınızı kontrol edebilirsiniz.

Düşünceyi geliştirme yolları ile ilgili “Eba” sitesindeki videoyu da izleyerek konuyu pekiştirebilirsiniz.
Ayrıca bu konuyla yakından ilgisi bulunan “Paragrafta Anlatım Biçimleri” adlı konuya da göz atmanızı tavsiye ediyoruz. Başarılar…