Örnek:
- Kırmızı tuğladan cephesi ve kuleleriyle dönemin mimarisini hatırlatıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (hatırlatıyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Basit cümle
Örnek:
- Birinciliği son saniyelerde kaçırınca / üzüntüden mahvoldu.
Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (mahvoldu)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kaçırınca – zarf fiil eki almış)
Örnek:
- Senin ve onun başına bir hal gelmesini / kesinlikle istemiyorum.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (istemiyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelmesini- isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
- Türkiye’de sigaraya başlama yaşı ilkokul çağına kadar düştü, / diyor araştırmacılar.
Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (diyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle (“diyor” yüklem sonda değil)
Yapısına göre: İç içe birleşik cümle (araştırmacıların cümlesi, bunu aktaran kişinin cümlesinin içinde yer almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
- Girdiğin sınavı kazandığını / ve istediğin okulda okuduğunu / bir düşün.
Yan cümle Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtili Nesne) (Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (düşün)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kazandığını – istediğin – okuduğun – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
- Sporcular performanslarını kötü etkileyecek yemeklerden /uzak durmalıdır.
Yan cümle Temel cümle
(Dolaylı tümleç)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (uzak durmalıdır)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (etkileyecek – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Dolaylı tümleci durumunda
Örnek:
- Kitapçıdan aldığım dergileri okuyor, arşivime kaldırıyorum.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (okuyor, kaldırıyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (okuyor – kaldırıyorum, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe belirtili nesne: “kitapçıdan aldığım dergileri” )
Örnek:
- Canını dişine takıp çalışıyor ama bir şeye sahip olamıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (çalışıyor, sahip olamıyor)
Anlamına göre: Birinci cümle biçimce ve anlamca olumlu, ikinci cümle biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (çalışıyor – sahip olamıyor, bu iki cümlenin yüklemi bağlaç “ama” ile ayrılmış, ortak öğe: Gizli özne “O”)
Örnek:
- Verilen işlerin zamanında yapılmaması / hepimizin zamanını aldı.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (zamanını aldı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (yapılmaması – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
- Ne evi temizlemiş ne de çiçekleri sulamıştı bizim temizlikçi.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (temizlemiş)
Anlamına göre: Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (temizlemiş- sulamıştı, bu iki cümlenin yüklemi “ne… ne” bağlacı ile ayrılmış, ortak öğe: özne “Bizim temizlikçi”)
Örnek:
- Bilim alanında meydana gelen değişmeler / ders kitaplarındaki bilgilerin eskimesine / yol açtı.
Yan cümle Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (yol açtı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelen – sıfat fiil eki almış, eskimesine – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: 1. Yan cümlede öznesi, 2. yan cümlede dolaylı tümleci görevindedir
Örnek:
- Eskişehir’de inecek olan bu kadın, / vagonun en arkasındaydı az önce.
Yan cümle Temel cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (vagonun en arkasındaydı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (olan – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
- Fotoğraf kadar sinema da gizli kalmış gerçekleri /gösterir bize.
Yan cümle Temel Cümle
(Belirtili nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (gösterir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kalmış – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumundadır
Örnek:
- Tüm konfeksiyoncuları gezdik, ona göre tuvalet bulamadık.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (bulamadık)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumlu, 2. cümle biçimce ve anlamca olumsuz
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (gezdik – bulamadık, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe gizli özne: “biz” )
Örnek:
- Doktorların bu konuda verdikleri bilgiler / yüzeyseldir.
Yan cümle Temel Cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (yüzeyseldir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (verdikleri- sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
- Sıcak değildir bu mevsimde oralar, gitmeden önce tekrar düşünün.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: 1. cümle isim cümlesi (sıcak değildir), 2. cümle fiil cümlesi (düşünün)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumsuz, 2. cümle biçimce ve anlamca olumludur
Yüklemin yerine göre: 1. cümle devrik, 2. cümle kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımsız sıralı cümle (sıcak değildir – düşünün, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe olmadığı için bağımsız sıralı cümledir)
Cümle çeşitleri konu anlatımı ile takıldığınız noktalara ilgili sayfamızdan bakabilir, örnek cümleler ile yazıya katkıda bulunmak isterseniz bizlerle aşağıdaki bölümden iletişime geçebilirsiniz. Başarıyla kalın…