Karşıt kavramları karşılayan, birbirleriyle çelişen anlamlar içeren sözcüklere “zıt anlamlı sözcükler” denir.

• Güzel – çirkin
• İnce – kalın
• Ağlamak – gülmek
• İnmek – çıkmak vs

Sıkça kullandığımız zıt anlamlı kelimelere örnekler vermeden önce bilmemiz ve dikkat etmeniz gereken şeylere değinelim.

 

UYARI: Her sözcüğün eş anlamlısı olmadığı gibi zıt anlamlısı da yoktur.  Özellikle nitelik ve nicelik bildiren sözcüklerin yani sıfatların ve zarfların zıt anlamlısı bulunur.

Örnek = Ekşi, kitap, sarı, masa, duvar…

 

UYARI: Fiillerin olumlu-olumsuz biçimleri zıtlık oluşturmaz. Onlar aynı eylemin gerçekleşip gerçekleşmediğini bildirir. Karşıtlık oluşturması için farklı bir sözcüğün olması gerekir. Kısacası bir sözcüğün olumsuzu onun zıttı değildir.

Örnek =   Gelmek (olumlu)  –    gelmemek  (olumsuz)   ≠  Zıt anlamlılık ilişkisi yoktur.
Gelmek       –    gitmek     = Zıt anlamlılık ilişkisi vardır.

 

UYARI: Bir sözcüğün zıt anlamlısı, onun cümledeki kullanımına göre değişir.

Örnek =   Pazardaki meyvelerin yüksek fiyatı vatandaşın cebini yakıyor.

Yüksek kelimesinin zıt anlamlısı normalde alçak kelimesidir. Ancak yukarıdaki cümlede geçen yüksek fiyat sözünün zıt anlamlısı “alçak fiyat” olamayacağı için doğrusu “düşük fiyat ” olacaktır. Bu yüzden cümledeki anlamından dolayı yüksek sözcüğünün zıt anlamlısı düşük kelimesidir.

 

Zıt Anlamlı Kelimeler Tablosu

 

A

Aşağı – Yukarı

Açık – Kapalı

Açık – Koyu

Aktif – Pasif

Artı – Eksi

Azami – Asgari

Alıcı – Satıcı

Ağır – Hafif

Ast – Üst

Acemi – Usta

Afacan – Uslu

Anormal – Normal

Akıllı – Aptal

Atılgan – Çekingen

Arka – Ön

Ak – Kara

Aç – Tok

Azalmak – Çoğalmak

Az – Çok

Alçak – Yüksek

Alt – Üst

Aynı – Farklı

Acı – Tatlı

Alçak Gönüllü – Kibirli

Aydınlık – Karanlık

 

B

Bağımsızlık – Tutsaklık

Batı – Doğu

Bulanık – Duru

Büyük – Küçük

Bekâr – Evli

Bencil – Özgecil

Başlamak – Bitirmek

Beyaz – Siyah

Barış – Savaş

Bilgin – Lütfen Siz Yorumlayın?

Birey – Lütfen Siz Yorumlayın?

Birinci – Sonuncu

Bolluk – Kıtlık

Boş – Dolu

Borç – Alacak

Boylam – Enlem

C – Ç

Cimri – Cömert

Cılız – Gürbüz

Cevap – Soru

Cesaret – Korkaklık

Çalışkan – Tembel

Çarpma – Bölme

Çabuk – Yavaş

Çekmek – İtmek

Çift – Tek

Çukur – Tümsek

 

D

Doğal – Yapay

Dahil – Hariç

Darılmak – Barışmak

Dost – Düşman

Doğru – Yanlış

Doğru – Çarpık (Eğri)

Doğu – Batı

Dar – Geniş

Deniz – Kara

Düz – Eğri

Donuk – Parlak

Dert – Derman

Dik – Eğik

Dikit – Sarkıt

Dur – Git

Duru – Bulanık

Düş – Gerçek

 

E-F

Er – Geç

Erken – Geç

Erkek – Kadın

Eski – Yeni

El (Yabancı) – Tanıdık

Eksik – Fazla

Esaret – Özgürlük

Evet – Hayır

Fakir – Zengin

 

G

Galip – Mağlup

Gece – Gündüz

Güzel – Çirkin

Gerçek – Sahte

Geçmiş – Gelecek

Gelir – Gider

Gül-  –  Ağla-

Genç – Yaşlı

Geniş – Dar

Geri – İleri

 

 

H-I-İ

Hayal – Gerçek

Hatırlamak – Unutmak

Hızlı – Yavaş

Hırçın – Uysal

Issız – Kalabalık

Islak – Kuru

İlkel – Çağdaş (Modern)

İndirim – Zam

İnce – Kalın

İleri – Geri

İhtiyar – Genç

İyi – Kötü

İç – Dış

İlk – Son

İn-  –  Çık-

İniş – Çıkış

İthalat – İhracat

 

K

Kart – Körpe

Kalabalık – Tenha

Kâr – Zarar

Katı – Sıvı

Katı (Sert) – Yumuşak

Kolay – Zor

Kıtlık – Bolluk

Kış – Yaz

Kaybetmek – Bulmak

Küçük – Büyük

Korkak – Cesur

Kirli – Temiz

Kuru – Yaş

Kurnaz – Saf

Kuzey – Güney

Keder – Neşe

 

M-N

Medeni – İlkel

Minimum – Maksimum

Misafir* – Misafir Kelimesi Addır, Adların Zıt Anlamlısı Olmaz. Sıfatların Olur.

Nazik – Kaba

Neşeli – Üzgün

Negatif – Pozitif

 

O-Ö-P-R

Ölü – Diri

Ödül – Ceza

Övmek – Yermek

Öz – Üvey

Özel – Resmî

Pahalı – Ucuz

Parlak – Mat

Perakende – Toptan

Ret – Kabul

 

S – Ş

Saldırı – Savunma

Sabah – Akşam

Sade – Gösterişli

Sağlam – Çürük

Sağ – Sol

Saydam – Kesif

Sevin-  –  Üzül-

Sevinç – Üzüntü

Sevimli – Sevimsiz

Seyrek – Sık

Siyah – Beyaz

Soyut – Somut

Sorun – Çözüm

Sözel – Sayısal

Suçlu – Masum

Sığ – Derin

Sıcak – Soğuk

Sırt – Göğüs

Şer – Hayır

 

T

Taze – Bayat

Tertipli – Dağınık

Tavan – Taban

Tekil – Çoğul

Temiz – Kirli

Toplama – Çıkarma

Tutsak – Özgür

 

U-Ü-V

Uygun – Elverişsiz

Ucuz – Pahalı

Unutmak – Hatırlamak

Uslu – Yaramaz

Usta – Acemi

Uzak – Yakın

Uzun – Kısa

Uyumak – Uyanmak

Üretim – Tüketim

Var – Yok

Verimli – Verimsiz

 

Y – Z

Yaramaz – Uslu

Yaşlı – Genç

Yakın – Uzak (Irak)

Yerli – Yabancı

Yokuş – İniş

Yüksek – Alçak

 

Zayıf – Şişman

Zengin – Fakir